Lala Mustafa paşa 1562-63 yıllarında MİMAR SİNAN ‘a Erzurum’un merkezinde görkemli bir cami yaptırmıştır.
Eser ERZURUM il merkezinin Cumhuriyet ve Menderes Caddelerinin kesiştiği köşede, Yakutiye Medresesi’nin tam karşısındadır.
Paşa yaklaşık bir yıl beylerbeyi olduğu Erzurum’da, bir cami ile yakın zamanda yıktırılarak kaybolan bir sıbyan mektebi inşa ettirmişti. Yapının gri bazalttan inşa edilmiş düz ve sade cepheleri son cemaat yerinde hareketlenir. Kısmen yapının duvarları içinden çıkan minaresi, uzun ve narin klasik dönem Osmanlı minarelerinin aksine bodur görünümdedir. Caminin ana kubbenin altındaki mekân dört yönde tonozlar ile örtülerek genişler. Cami iç mekanı yayvan hacmin ve ufak kubbenin de (10,56 metre) etkisiyle, Sinan‘ın tarzına biraz yabancılaşan loş ve ağır bir görünümdedir. Yapının içindeki paşa mahfiline tıpkı hünkar mahfillerinde olduğu gibi dışarıdaki bir kapıyla ulaşılabiliyordu. Bu kapı restorasyonun ardından kapatılmıştır. Caminin sülüs kitabesi ilginç bir şekilde avlu kapısının değil mihrabın üzerinde yer alır. Caminin iç mekanındaki diğer kitabe de, 1851 onarımının ardından mahfilin altına konulmuştur.
Son cemaat yeri mihrabiyesinin üstünde de sonradan yerleştirilmiş IV. Mehmed’in bazı vergilerin kaldırıldığını ilan eden bir fermanı vardır. Caminin iç mekanını vitraylar ile birlikte pencere alınlıklarını süsleyen çiniler renklendirir. Cami içindeki alınlıklarda Sülüs tarzında yazılmış hadisler ve Kuran’dan sureler bulunmaktadır. Bu alınlıklardan dış cephede bulunanların çoğu zaman içinde tahrip olmuş ya da çalınmıştır. Cami iç mekanının zenginliğinin önemli bir parçası da, Lala Mustafa Paşa’nın vakfettiği sanat eseri değerinde ince işçilikli, bazılarının boyu 1 metreye yaklaşan 6 büyük bakır şamdandır. Bu şamdanlar 5 yıl önce alınarak müzeye yerleştirilmiştir. Caminin şadırvanı da ilginç bir öyküye sahiptir. 1916 yılında savaşta Rus topçusu tarafından harap edilen bir eski binanın ahşap direkleri çeşitli mekanlarda kullanıldıktan ve saklandıktan sonra en sonunda 1971'de bu şadırvanın inşasında kullanılmışlardır. İnce işçilikli ahşap direklerde hayvan figürlü bitkisel bezemeler vardır. Cami sabah namazı saatlerinde ve daha sonra saat 08:00 ile 21:00 arasında açık tutuluyor.
KAYNAK: ÇEKÜL VAKFI
FOTOÄžRAFLAR: EROL ÅžAÅžMAZ
LALA MUSTAFA PAÅžA CAMÄ° -ERZURUM FotoÄŸraf Galerisi
CAMÄ°Ä° 2.jpg)
