Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ
  İSTANBUL İLİ ESERLERİ
  MİMAR SİNAN VE ESERLERİ
  İZMİR İLİ ESERLERİ
  ADIYAMAN İLİ ESERLERİ
  AFYON İLİ ESERLERİ
  AĞRI İLİ ESERLERİ
  AKSARAY İLİ ESERLERİ
  AMASYA İLİ ESERLERİ
  ANKARA İLİ ESERLERİ
  ANTALYA İLİ ESERLERİ
  AYDIN İLİ ESERLERİ
  BARTIN İLİ ESERLERİ
  BALIKESİR İLİ ESERLERİ
  BATMAN İLİ ESERLERİ
  BİLECİK İLİ ESERLERİ
  BURSA İLİ ESERLERİ
      Bursa Camileri
      Bursa Hanları
      Bursa Tarihi Yapıları
      Bursa Kiliseleri
      Bursa Türbeleri
      Bursa Ören Yerleri
      Bursa Hamamları
  ÇANAKKALE İLİ ESERLERİ
  EDİRNE İLİ ESERLERİ
  ELAZIĞ İLİ ESERLERİ
  ERZİNCAN İLİ ESERLERİ
  ERZURUM İLİ ESERLERİ
  ESKİŞEHİR İLİ ESERLERİ
  GAZİANTEP İLİ ESERLERİ
  HATAY İLİ ESERLERİ
  ISPARTA İLİ ESERLERİ
  KARABÜK İLİ ESERLERİ
  KARAMAN İLİ ESERLERİ
  KARS İLİ ESERLERİ
  KASTAMONU İLİ ESERLERİ
  KAYSERİ İLİ ESERLERİ
  KIRIKKALE İLİ ESERLERİ
  KIRKLARELİ İLİ ESERLERİ
  KIRŞEHİR İLİ ESERLERİ
  KOCAELİ İLİ ESERLERİ
  KONYA İLİ ESERLERİ
  KÜTAHYA İLİ ESERLERİ
  MALATYA İLİ ESERLERİ
  MANİSA İLİ ESERLERİ
  MARDİN İLİ ESERLERİ
  MERSİN İLİ ESERLERİ
  MUĞLA İLİ ESERLERİ
  NEVŞEHİR İLİ ESERLERİ
  ORDU İLİ ESERLERİ
  SAKARYA İLİ ESERLERİ
  SAMSUN İLİ ESERLERİ
  SİİRT İLİ ESERLERİ
  SİVAS İLİ ESERLERİ
  ŞANLIURFA İLİ ESERLERİ
  TEKİRDAĞ İLİ ESERLERİ
  TOKAT İLİ ESERLERİ
  TRABZON İLİ ESERLERİ
  UŞAK İLİ ESERLERİ
  VAN İLİ ESERLERİ
  YOZGAT İLİ ESERLERİ
  SELÇUKLU HANLARI
  OSMANLI HANEDAN TÜRBELERİ

Mail listemize abone
olun, güncel
yayınlarımızdan
haberdar olun!

Bunun için,
Lütfen mail adresinizi girin.
  Ana Sayfa   |  Üye Kayıt   |  Üye Giriş   |  İletişim   
FABRİKA-İ HÜMAYUN BİNASI- MURADİYE-BURSA MERKEZ

Osmanlı Devleti, dahası Osmanlı ailesi, kendi özel paralarından girişimcilik örneği vermek üzere Bursa’da bazı fabrikalar açtığını görmekteyiz.

Aslında açılan bu fabrikalar Saray’ın gereksinimlerini karşılamaya yönelikti. Nitekim 1845 yılında, sadece Saray’ın gereksinimlerini karşılamak üzere Hereke'de kurulmuş olan dokuma fabrikasının ihtiyacını karşılamak üzere 1852 yılında Bursa’daki bir fabrika açılmıştı (Önsoy 1988: 54). Hereke'de dokunan ipekli canfes ve ipekli kadife kumaşlar için ipek ipliği sağlamak amacıyla kurulan bu fabrikanın Bursa'nın dokuma sanayisi içinde önemli değişiklik yarattığını söylemek hayli güçtür (Quateart 1999: 214).

Fabrika-i Hümayun, Hereke’de yapılmış olan İpekli Mensucat Fabrikasının ihtiyacı olan ürünleri üretmek üzere Hazine-i Hassa tarafından 1852 yılında Muradiye Çınarönü’nde kurulmuştu. 78 mancınıklıydı (Yurtgüven 1960: 17). Son derece büyük bir yapı olan bu fabrika binası, yakın zamanlara kadar tütün deposu olarak kullanılırken, restore edilip tekstil müzesi yapılmak için girişimler yapılmaktadır. L. Erder, kötü işletilen tipik bir devlet işletmesi olarak bu fabrikanın depolarında Hereke'ye yollanmak üzere bekletilen ipeklerin çürüdüğünü ve 1860'ların başın-da Sarim Manas Paşa'nın fabrikasının yıllık 960.000 franklık üretimi yanında, bu devlet işletmesinin 180.000 franklık üretimle hayli geride kaldığını belirtmekte. Fabrika-i Hümayun, sadece Bursa'da istihdamın artmasına katkı yapmıştı. Osmanlı İmparatorluğu'nun son yüzyılında ve daha sonra Cumhuriyet döneminde yapılacak devlet eliyle sanayileşme çabalarına bir örnek teşkil ettiği de söylenebilir121 (Aktar 1996: 123).

1892 yılında Bursa’ya gelen Mehmet Ziya, Sultan Abdülhamit'in yaptırdığı Fabrika-i Hümayun’un 1852 yılında Muradiye'de yapıldığını yazar. Bu fabrikaları yavaş ya-vaş dolaşan gezgin şu görüşlerini açıklar: “Hükümetin desteği ile ipekçiliğin gelişme noktası dikkat çekicidir. Bursa'daki ipek fabrikaların üretimi yerel gereksinimlere ihtiyaç veriyorsa da buralarda kullanılan makineler bir vakit daha ıslah edilecek olursa, üretim çok daha artacaktır” (Meh-met Ziya 1328: 116).

1913-1915 Sanayi Sayımı Sonuçları’na göre Bursa’da ipek üreten fabrikalar için-de, kuruluş tarihi 1911 olan bir başka Fabrika-i Hümayun var. Bunlardan biri elbette Muradiye’deki fabrika idi (Ökçün 1971: 130) Bu fabrika, Cumhuriyet yıllarına kadar varlığını sür-dürmüştür.122

Bursa’da başka Fabrika-i Hümayun’lar da vardı. Osmanlı ailesine ait olan bu fabrikalardan biri Na-mazgâh’ta Valide Sultan Aliyetüşşan’ın ipek fabrikasıydı (Üsküdari 1972: 34). Belge ve gazete haberlerinden Bursa’da Pertevniyal Valide Sultan’a ait bir Fabrika-i Hümayun vardı. 1891 yılındaki bir gazete haberine göre Setbaşı’nda bulunan bu fabrika harap durumdaydı.123 Bu fabrikanın 1924 yılına kadar faaliyetini sürdürdüğü belgelerden anlaşılmaktadır124 (Bursa, Sayı 21, 4 Nisan 1891). Başka kaynaklarda geçen Abdülmecit’in annesine ait ve İshâkşah Mescidi karşısındaki fabrika bu olmalıdır. Ayrıca Sultan II. Mahmut'un Sır Katibi olan Mustafa Nuri Paşa, hidrolik enerji ile çalışan bir fabrika kurduysa da sermaye yetersizliğinden işletememişti. Daha sonra bu fabrika, Jacques Glavany et Cie tarafından kiralanarak işletilmiştir.

KAYNAK: BURSA COM ( Raif Kaplanoğlu )
FOTOĞRAFLAR: EROL ŞAŞMAZ
FABRİKA-İ HÜMAYUN BİNASI- MURADİYE-BURSA MERKEZ Fotoğraf Galerisi