CAMİİ 2.jpg)
|
|
|
|
|
MAHMUT ŞEVKET PAŞA TÜRBESİ – ŞİŞLİ -İSTANBUL
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde önemli memuriyetlerin ardından, kısa bir süre sadrazamlık yapmış olan Mahmut Şevket Paşa, bu görevde iken bir suikast sonucu şehit olmuştur. 31 Mart ayaklanmasının bastırılması ve meşrutiyetin yeniden ilanı gibi olaylarda önemli roller üstlenen Mahmut Şevket Paşa’nın türbesi de yine bu olayların sonucunda yaptırılan Abide-i Hürriyet Anıtı’nın hemen yanına inşa edilmiştir.
Mimar Kemalettin tarafından tasarlanan bu türbe; plan, kuruluş ve süsleme özellikleri bakımından Ulusal Mimarlık Dönemi’nin bütün özelliklerini yansıtmaktadır. Türbenin mezar odası ve çift cidarlı kubbe uygulaması ise, kendini dönemindeki diğer türbelerden ayıran önemli özellikleridir.
Yakın tarihimizin acı hatıralarını simgeleyen bir anıt-mezar ve çevresindeki kabristan, Osmanlı başkentinin kuzey sınırında oluşturulmuştu. Aradan geçen 100 yıldan sonra birkaç ana yol ve irili ufaklı binaların çevirdiği alanın odak yapısı, 31 Mart Olayı olarak bilinen siyasal patlamanın baş aktörü olan Mahmut Şevket Paşa için yapılan türbedir.
Mahmut Şevket Paşa, Kethüdazade Bağdatlı Süleyman Bey’in oğludur. 1273 (1856/7) yılında Bağdat’ta doğdu. İlk ve orta tahsilini aynı şehirde tamamladıktan sonra İstanbul’a gelerek Harbiye’ye girdi ve burayı birincilikle bitirdi. Yurt dışında çeşitli memuriyetlerden sonra Kosova valiliğine tayin edildi. 31 Mart olayları sırasında Hareket Ordusu Kumandanı olarak Selanik’ten hareketle İstanbul’a gelip ayaklanmayı bastırdı. Sultan II. Abdülhamid’i tahttan indirerek yerine Mehmet Reşat’ı geçirenler arasındaydı. Hakkı Paşa kabinesinde Harbiye Nazırı oldu. Daha sonra da yaklaşık beş ay sadrazamlık yaptı. 11 Haziran 1913 tarihinde Harbiye Nezareti’nden Babıâli’ye giderken Çemberlitaş civarında uğradığı silahlı saldırıda şehit oldu.
Mahmut Şevket Paşa Türbesi İstanbul’un Şişli İlçesinde, Abide-i Hürriyet Meydanı bünyesinde, anıtın yaklaşık 40 m. kuzeybatısına inşa edilmiştir .
Son dönem Osmanlı sadrazamlarından Mahmut Şevket Paşa’nın şehadeti üzerine türbesinin, 31 Mart ayaklanmasında ölenlerin anısına yaptırılan Abide-i Hürriyet’in hemen yakınında olması hükümetçe kararlaştırılmıştır. Eserin yapımı da Evkaf Nezareti Baş Mimarı Mimar Kemalettin Bey tarafından gerçekleştirilerek, 1913 yılının sonlarına doğru tamamlanmıştır.
Türbe; üç yönden merdivenlerle çıkılan kare planlı yüksek bir zemin, iki sütun ve iki ayağın üzerine yerleştirilen dört sivri kemerin taşıdığı çift cidarlı kubbeye sahip ve arka cepheye eklenen yarım sekizgen planlı bir çıkması olan, kesme taş ve mermer malzeme kullanılarak inşa edilmiş baldaken planlı bir yapıdır.
Ana mekânın kubbe altında ve tam ortaya gelecek şekilde yerleştirilen Mahmut Şevket Paşa’ya ait sanduka abidevi görünüşüyle dikkat çeker. Sanduka kaidesi 1,45x2,45 m. ölçülerindedir. 0,30 m. yüksekliğindeki kaidenin üzerine yapılan bir sıra Türk üçgeni kaideyi çevreler. Baş şahidesinin kenarları mukarnaslıdır ve üstteki beşgenin içerisine tepelik rumi işlenmiştir.
Şahidenin pahlı bölümlerinde ve başlığa geçişte de aynı motif tekrarlanmıştır. Başlık bölümünde iki
sıra mukarnas ve bir sıra Türk üçgeni bulunur. Sandukanın baş şahidesi üzerinde hattat İsmail Hakkı Altunbezer tarafından yazılan kitabesinde aşağıdaki ibareler bulunmaktadır.
Hüve’l Baki هوالباقي
Mahmut Şevket Paşa محمود شوكت پاشا
Veladeti 1275 ۵۷۲۱ ولادتي
Şahadeti 1331 ۱۳۳۱ شهادتي
El Fatiha الفاتحه
Ketebehû Hakkı كتبه حقي
Sandukanın üzeri, kenarlarında palmet lotus şeridi olan bir örtü şeklinde işlenmiştir. Köşelerinde ise çarkıfelek motifleri vardır. Türbe içerisindeki sanduka örtülerinin benzer şekilde mermere işlenişi, bir açık hava mezarı için yeni ve benzersiz bir bezeme modelidir. Sandukanın üzerinde ayet hadis ve kelime-i tevhid’den oluşan bir metin bulunur. Üst bölümde şeritlerin arasına gelecek şekilde
sandukanın iki tarafına;
فا علم انه لا اله الاالله مهمد ٌ رسول الله
“Fa’lem ennehû Lâ ilâhe illal-lâh Muhammedün-Rasulullah” yazılmıştır. Üzerine palmet rumi süslemelerin işlendiği şeritlerin yanından itibaren sandukanın etrafını dolaşan yazı kuşağında ise;
Kalel-lahü teala fi kitabihi’l-Kerim قال الله تعالي في كتابه الكريم
İnnallâhe yagfiru’z-zünûbe cemîan ان الله يغفر الذنوب جميعا
İnnehû Hüve’l Ğafuru’r-Rahîm انه هوالغفور الرحي
Kalen-Nebiyyü aleyhisselam قال النبي عليه السلام
Men kutile zulmen fekad şehide من قتل ظلما فقد شهد
Sadaka habîbullah صدق حبيب الله
yazılmıştır. Sandukanın ayak şahidesinin iki kenarına kare kesitli, gövdesi köşelerdeki mukarnaslarla sekizgene dönüşen, dilimli bir kubbeyle örtülü ve tepelik rumi şeklinde âlemi olan mimari elemanlar yarım olarak işlenmiştir. Bu mimari elemanların üzeri silmeli konsollarla taşınan bir çıkmayla hareketlendirilmiştir.
Çıkma bölümünde bulunan iki sanduka ise 1,47x1,80 m. ölçülerindeki bir kaide üzerine yapılmıştır. Sandukaların ikisi de benzer özelliklere sahiptir. Üst bölümleri, yine Mahmut Şevket Paşa sandukasında olduğu gibi örtü şeklinde işlenmiştir. Kenarları palmetle süslenmiş olan örtünün üzerinde;
فا علم انه لا اله الاالله مهمد ٌ رسول الله “ Fa’lem ennehû Lâ ilâhe illal-lâh Muhammedün-Rasulullah”
yazılıdır. Baş şahidelerindeki kitabelerinde ise;
İbrahim Bey ابراهم بك
Hilmi Bey حلمي بك
yazılıdır. Kaynaklar, türbede Mahmut Şevket Paşa’yla birlikte yaveri İbrahim Halil Bey ve uşağı Kazım Efendi’nin gömülü olduğunu belirtse de ikinci sandukadaki “Hilmi Bey” ismi bu bilgilerle çelişmektedir.
Türbenin arka cephesinde, kenarları 2,05 m. uzunluğundaki yarım sekizgen kesitli, üzeri yarım kubbeyle örtülü çıkma bölümü bulunur. Dış cephede çıkma bölümü, türbenin zemin seviyesine yükselinceye kadar üç farklı kotta pahlanmış, bu şekilde hareketli bir görüntü elde edilmiştir. Üçüncü pahın üzerine ise sivri kemerli 0,51 m. eninde, 1,92 m. yüksekliğinde üç açıklık düzenlenmiştir. Zeminden 3,11 m. yüksekte yarım sekizgenin köşelerinin pahlanmasıyla yarım onaltıgen bir
şekil elde edilmiştir. Kesme taşla yapılmış bu bölümün üzerine, ayakların etrafını ve çıkma bölümünü dolaşan mermer yazı kuşağında;
Yeni doğan hürriyeti beşikte boğarlarken يكي دوغان حريتي بشيكنده بوغارلركن
Ta uzaktan kurtarıcı ordularla sen yeniştin تا اوزاقدن كورتاريجي اوردولارله سن ينيشدن
Yalnız senin koynun değil ey muhteşem ulu kabir يلكز سنك قوينك دكل اي محتشم اولو قبر
Her Türk her Müslüman’ın derin kalbi ona türbe هر توركك هر مسلمانك درين قلبي اكا تربه
Senden kalan iki şey var fikirlerde acı bir yad سندن قالان ايكي شي وار فكرلرده اجي بر ياد
Ve tarihin en şerefli yaprağında altın bir ad و تاريخك اك شرفلي ياپراغنده التون بر اد
Hürriyet kurtarıcılarının Rum ilinden çıkması حريت قرترجيلرنك روم ايلندن چيقمسي
.. Rebiü’l-evvel sene 1327 ..Nisan sene 1325 ۵۲۳۱ .. نسان سنئه ۷۲۳۱ ربيع الاول سنئه..
İstanbul’un hainler ve âsilerden kurtarılması اسطانبلك خائنلر و عاصيلردن قرتارلمسي
3 Rebiü’l-ahir sene 1327 10 Nisan sene 1325 ۳ ۵۲۳۱ نسان سنئه ۰۱ ۷۲۳۱ ربيع الاخر سنئه
Sultan II. Abdülhamid’in tahtından indirilmesi . عبدالحميدك تحتدن اندرلمسي۲ سلطان
7 Rebiü’l-ahir sene 1327 14 Nisan sene 1325 ۷ ۵۲۳۱ ٤ نسان سنئه۱ ۷۲۳۱ ربيع الاخر سنئه
Ordu kumandanı Ayestefanos’taki Meclis-i Umumi’de وردي قمانداني ايستفانوسدكي - مجليس عمومي ده
5 Rebiü’l-ahir sene 1327 12 Nisan sene 1325 ۵ ۵۲۳۱ نسان سنئه ۲۱ ۷۲۳۱ ربيع الاخر سنئه
Mahmut Şevket Paşa ordunun başında harbiye nazırı محمود شوكت پاشا اوردينك باشنده حربيه ناظري
30 Zi’l-hicce sene 1327 30 Kanun-i evvel sene1325 كانون اول ۰۳ ۷۲۳۱ ذي الحجه سنئه ۰۳ ۵۲۳۱
Mahmut Şevket Paşa hükümetin başında sadrazamdır محمود شوكت پاشا حكومتك باشنده صدراعظمدر
Yapının üç yönden merdivenlerle çıkılan yüksek bir platforma inşa edilmesi, sütun aşlığından sonraki kemer bölümüyle kubbenin yüksek tutulması ve sütunların kalın ve kısa olması, yapının ağır bir mimari görünüme sahip olarak algılanmasına neden olmuştur. Aynı zamanda bu duruma, Mimar Kemalettin’in özgün çizimlerinde, yapıyı dört basamakla çıkılan, babalar ve korkuluklarla çevrili geniş bir platform üzerine kurduğu ve çıkma bölümündeki açıklıkların etrafında düşey hareketliliği sağlayan silmeler düzenlediği, ancak inşa sırasında bu bölümlerin uygulanmamasının da neden olduğu söylenebilir.
Mahmut Şevket Paşa Türbesi, baldaken kuruluşu itibariyle Türk mimarisinde uzun süredir uygulama alanı bulamayan bir formun Ulusal Mimari özellikleri ile yeniden yorumlanmış şeklidir. İki sütun ve iki ayak üzerindeki sivri kemerlere oturan kubbe ile oluşturulmuş klasik baldaken formu ve arka cepheden eklenen çıkma bölümündeki yarım kubbe örtüsüyle, türbe mimarisinin nadir örneklerinden birisi olması bakımından oldukça önemlidir. Baldaken plan yanında, mukarnaslı sütun başlıkları, kasnak bölümlerindeki Türk üçgenleri, sivri kemer formu, sütun kaidelerindeki babalar ve 22 farklı süslemeye sahip rozetler, sandukaların üzerlerinde kullanılan mukarnaslar, tepelik rumi, palmet, lotus gibi süslemeler yapıyı Ulusal Mimari’nin başarılı uygulamalarından biri yapar.
KAYNAK: MUSTAFA BULUT
FOTOĞRAFLAR: EROL ŞAŞMAZ |
| MAHMUT ŞEVKET PAŞA TÜRBESİ – ŞİŞLİ -İSTANBUL Fotoğraf Galerisi
|  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  | |
|
