Topkapı Sarayı’nın ikinci avlusunda, Has Ahırlara gidilen yolun yanında bulunan hamam, cami ve çeşmeyle birlikte inşa edilmiştir. Ancak çeşme günümüze ulaşamamıştır. Üzerinde inşa kitabesi bulunmayan yapı, yanındaki camiden dolayı Beşir Ağa Hamamı olarak adlandırılmaktadır. inşa kitabesi bulunmayan yapıların, mimari üslupları değerlendirildiğinde; 18. yüzyıla tarihlendirilmektedir.
Ayrıca Topkapı Sarayı’nın resmi internet sitesinde caminin inşa tarihi olarak M.1736 yılı verilmiştir. Bütün bunlar dikkate alındığında hamamın Hacı Beşir Ağa tarafından inşa ettirildği kabul edilmektedir. Hacı Beşir Ağa’nın siyasi ve ekonomik yönden Topkapı Sarayı’nın içerisine cami, çeşme ve hamam inşa edebilecek güce ancak I. Mahmut zamanında kavuştuğu düşünülecek olursa; bu yapıların M.1730-1746 yılları arasında inşa edildişi kabul edilebilir. Ancak hamamı en fazla Has Ahır ve Baltacı Koşulları’nın personelinin kullanması, yapının Baltacılar Hamamı olarak adlandırılmasına neden olmuştur.
Mimari Tanım:
Beşir Ağa Camisi’nin batı tarafında bulunan hamam, kuzey-güney doğrultuda dikdörtgen bir kütleden oluşmaktadır. Kareye yakın dikdörtgen planlı iki bölümden oluşan yapının güneydoğu köşesinde yüksek bir bacası mevcuttur.
Baca, caminin güney cephesinden yükselmektedir. Eğimli bir araziye konumlandırılmış olan hamamın, batı cephesi sarayın avlu duvarlarıyla, doğu cephesinin bir bölümü ise Beşir Ağa Camisi’yle kapatılmıştır. Güney cephesi arazinin eğiminden dolayı toprağa dayalı olan yapının sadece kuzey cephesinde dış cepheleri algılanmaktadır. Yapının kuzey cephesinde herhangi bir hareketlilik söz konusu değildir. Kuzeydeki mekânın, doğu duvarında yer alan yuvarlak kemerli açıklıkla hamamın içerisine girilmektedir.
Günümüzde Topkapı Sarayı’nın depolarından biri olarak kullanılan yapının içerisine girmemize Topkapı Sarayı yönetimi tarafından izin verilmemiştir. Ancak plandan anlaşıldığı kadarıyla yapı, sivri kemerle yaklaşık kare planlı iki birime ayrılmaktadır. Her iki birimin üzeri de pandantiflerle geçilen kubbeyle örtülüdür. Güneydeki mekânın doğu ve batı duvarlarında derin, güney duvarında ise yüzeysel bir eyvan yer almaktadır. Kuzeydeki mekânın batı duvarında da benzer şekilde bir eyvan mevcuttur.
Malzeme ve Teknik:
Üç yönden kuşatılmış olan hamamın güney ve kuzey cephelerinden inşa malzemesi görülebilmektedir. Hamamın inşasında, moloz taş ve tuğla malzeme kullanılmıştır. Yapının beden duvarları tamamen yığma moloz taş malzemeyle inşa edilmiştir. Yapının içerisine girilen kapı kemerinde ve beden duvarlarını sonlandıran saçaklar da ise tu la malzeme kullanılmıştır.
Süsleme:
Oldukça sade bir düzenlemeye sahip olan yapının beden duvarları üzerinde testere dişi saçak bulunmaktadır.
Geçirdiği Onarımlar ve Bugünkü Durumu: Üzerinde onarım kitabesi bulunmayan hamamla ilgili yaptığımız arşiv taramasında da herhangi bir onarım kaydına rastlanmamıştır. Ancak bazı araştırmacılar yapının 1920’lere kadar hizmet verdiğini ve günümüze ulaşmadığını ifade etmektedir. Bununla birlikte bitişiğindeki caminin harabe bir haldeyken 1939 yılında onarıldığı da aynı kaynaklarda geçmektedir.
Muhtemelen 1939 yılındaki bu onarımda camiyle birlikte hamam da onarılmış olmalıdır. Yapılan onarımlarla sağlam bir şekilde günümüze ulaşan hamam Topkapı Sarayı’nın depolarından biri olarak kullanılmaktadır.
Vakfiye: Yaptığımız çalışmalarda Hacı Beşir Ağa’nın vakfiyelerinde Topkapı Sarayı içerisindeki bu hamamla ilgili herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır.
CAMÄ°Ä° 2.jpg)
