Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ

Ana Sayfa | Üye Kayıt | Üye Giriş | İletişim

BOSTANCI CAMİİ ( KULOĞLU CAMİİ) - KADIKÖY - İSTANBUL

MİMAR KEMALEDDİN ESERLERİ:

Kuloğlu Cami Mimar Kemaleddin Bey'in milliyetçilik akımının etkisinde kalarak yaptığı önemli eserlerinden biridir.

Bostancı Cami, İstanbul 'un Anadolu yakasının, Bostancı semtinde,kendi adını verdiği sokak üzerinde yer almaktadır . Yerli halk tarafından Bostancı Camii adıyla anılan cami "Kuloğlu" adını Kuloğlu Mustafa Bey'den almıştır .Bu zat XVII.yüzyıl başlarında sarayda çamaşırcı başı olarak görev yaparken,aynı zamanda Bostancı deresinin iki yanındaki geniş toprakların da sahibi imiş. Daha sonra bu topraklarını Beyoğlu Ağahamamı 'nda kendi adına yaptırttığı mescide gelir getirmesi amacıyla vakfetmiştir. Ancak XX.yüzyıl başlarına gelindiğinde bu mescidin harap bir durumda olması sebebiyle, Evkaf Nezareti'nce yıktırılmış ve buraya III. Vakıf Hanı inşaa edilmiştir. Kuloğlu Bey'in Bostancı' daki arazisi üzerine de onun anısına Vakıflar tarafından bugünkü Bostancı Camii yanındaki ilkokul ile beraber yaptırtılmıştır. İbrahim Paşa İlkokulu adı ile yaptırılan bu okul günümüzde Halk Eğitim Merkezi olarak işlevini sürdürmektedir.

Cami,şadırvan,meşrı1talar ve okul 145000 m2 alanı kaplamaktadır. İmam ve müezzin evi camiye sonradan ilave edil miştir.Avluya giriş,güney yönden iki,kuzey ve batı yönden birer olmak üzere dört ayrı kapıdan sağlanmaktadır

Cami,dikdörtgen planlı,yanları açık üç gözlü son-cemaat yeri olan tek kubbeli.orta büyüklükte bir yapıdır. Kemaleddin Bey'in yapmış olduğu camiler arasında en çok ta'dilat ve ilave bu camiye yapılmıştır. İlaveler camiyi oldukça biçimsiz bir hale getirmiştir. Kalabalıklaşan nüfusun ihtiyacını karşılaması düşünülerek eldeki mevcut camiyi genişletme belki onun kapasitesini artırmış fakat göze hitap etme açısından çok şey kaybettirmiştir.

Cami'nin iki kitabesi vardır.Bunlardan ilki, kuzeyde,ilave mekanın üst kısmına yerleştirilmiştir. 49x142 cm ebatlarında olan bu kitabede;
"Fe-nadethü'l-melaiketü ve hüve kaaimün yusalli f'il-mihrabi Sadakallahülazim 1331"(Al-i İmran 3/3 9).

"Zekeriyya mihrapta namaz kılmaya durduğu sırada, hemen melekler ona şöyle seslendi."İbaresi yazılıdır.(F/70). Hattat İsmail Hakkı Atunbezer' e ait olan.celi sülüs hatlı bu tek satırlık kitabe mermer üzerine kabartma olarak yazılmıştır.

Basık kemerli harim girişi kapısının üzerine yerleştirilmiş olan ikinci kitabe;50.5x134 cm ebatlarındadır..

"Feeynema tüvellu fesemme vechullah"(Bakara 2/115).

"Nereye dönerseniz dönün Allah'ın yüzü oradadır."ayet-i kerimesi yazılıdır. Sol alt köşede İsmail Hakkı Altunbezer'in imzası görülmektedir .

Tek satırdan oluşan bu kitabe mermer üzerine celi sülüs hatla yazılmıştır.Her iki kitabenin de yazıları varaklanmış,zeminleri ise koyu yeşil renktedir.İyi bir ustanın elinden çıktığı anlaşılan bu kitabelerin günümüzde de durumları hayli güzel ve temizdir. Harflerde yıpranma bozulma görülmemektedir. Camii'nin içindeki Allah. Muhammed ve cihar-i yar'güzin efendilerimizin isimleri de Hattat Hasan Rıza tarafından yazılmıştır..

Cami kaynaklardan öğrenildiğine göre 1913 yılında yapılmış ve yanın daki İbrahim Paşa Mektebi ile birlikte hizmete açılmıştır

Mimari Özellikleri

Cami simetrik bir planda inşaa edilmiştir.Cami'nin genel görünümü itibariyle beden duvarları epeyce yüksek tutulmuştur. Bu yüksek beden duvar larına karşılık kubbesinin oldukça küçük ve basık tutulmuş olması dikkati çekmektedir.

Cami' nin doğu, batı ve güney cephelerine üç katlı pencere dizisi yerleş tirilmiştir. Alt ve üst kat pencereleri üçerli, ortadaki pencereler de beşerli olarak dizilmişlerdir.. Üzerlerine sivri kemerli alınlıklar yerleştirilmiştir. Türk mimarisinde yüksekte olan pencerler aşağıdaki pencerelerden daha küçük olarak yapılmıştır..
Harim mekanına giriş son-cemaat yerinin orta doğrultusuna yerleştiril miş olan 249x340 cm ebatlarında olan geniş ve sivri kemerli bir kapıdan sağ lanmaktadır .

Mihrap mermerden yapılmış olup;216x376 cm ebatlarında ,dıştan içe doğru kademelenen ince silmelerle geçilmiştir.. Mihrap nişi içeriye doğru, üç yüzlü olarak kavis yapmaktadır.Kenarlarına bezeme unsurlu kum saati motifi kabartması yerleştirilmiştir. Mihrap nişinin üst kısmını süsleyen, sade,gösterişten uzak mukarnas işçilik oldukça temiz görünmektedir. Mukar nas kavsaranın üst iki yanına altın varakla boyanmış.dışa çıkıntılı,iri gülçeler yerleştirilmiştir.Gülçelerin üst kısmında 123x32 cm ebatlarında mihrap kita besi bulunmaktadır.Mermere hak edilmiş,zemin yeşile boyanmış yazı varak lanmıştır.Hattat Macid Ayral tarafından sülüs hatla yazılmıştır.;

"Fevelli vecheke şatral mescid-il harami"(Bakara 2/114).

"Yüzünü Mescid-i Haram tarafına çevir."İbaresi okunmaktadır.
.
Minber ahşaptan yapılmış olup sağ köşeye yerleştirilmiş ve beyaz renklidir.(F /81).Üzerinde mevcut olan bezemeler ve korkuluklarının alt ve üst kısımları açık yeşil renge boyanmıştır. Üçgen biçimindeki aynalık kısmı, kabartma motifleriyle bezemiştir.

Vaaz kürsüsü mihrabın sol köşesinde yer almaktadır. Yenilenmiş olan vaaz kürsüsü ahşaptan yapılmıştır.
Müezzin mahfili harim mekanının kuzey batı kısmında yer almakta dır.Burası korkuluklarla çevrilmiştir. Ahşaptan yapılmış olan korkuluk larının üzerlerinde şemse ve geometrik desenler işlenmiştir.

Kadınlar mahfili harim mekanına girişin üst kısmını boydan boya kap lamaktadır. .Ahşaptan yapılmış olan kadınlar mahfili iki katlıdır. Orta kısma yerleştirilmiş iki ahşap direğin üzerine oturtulmuş olan mahfil, yan duvarlara yerleştirilen ve yine ahşap direkler vasıtasıyla desteklenmektedir. Kadınlar mahfiline son-cemaat yerinin solundaki bir bölmeden, ahşap merdivenlerle ulaşılmaktadır.

Bostancı Cami yüksek beden duvarlarıyla, dekor görünümünde olan köşe kuleleriyle Klasik dönem mimari eserleri ile uyum sağlamasa da Neo Klasik dönem adı altında toplanan eserlere bir halka daha eklemiş olmaktadır.

KAYNAK: MİMAR KEMALEDDİN'İN DİNİ ESERLERİ ( YÜKSEK LİSANS TEZİ ) - H.GÜLSÜM ERŞAN
FOTOĞRAFLAR : EROL ŞAŞMAZ

BOSTANCI CAMİİ ( KULOĞLU CAMİİ) - KADIKÖY - İSTANBUL Fotoğraf Galerisi

EROL ŞAŞMAZ