Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ

Ana Sayfa | Üye Kayıt | Üye Giriş | İletişim

ESKİŞEHİR KURŞUNLU KÜLLİYESİ CAMİİ -ESKİŞEHİR MERKEZ

Eskişehir il merkezinde Odunpazarı semtinde bulunan Kurşunlu Külliyesi; cami medrese, aşevi, imaret, sıbyan mektebi, iki han ve bir şadırvandan oluşan cami merkezli Klasik Dönem Osmanlı menzil külliyelerindendir.

Külliyeyi oluşturan yapılardan yalnızca camide kitabe bulunmaktadır. Cami giriş kapısı üzerinde yer alan üç satırlık kitabeden külliyenin, H. 931 / M. 1525 yılına inşa edildiği anlaşılmaktadır .

Kitabenin Transkripsiyonu:

Kummilet hazihi’l-imaretü’l – mübareketü fi devleti meliki’l-asri ve’l-evan süleymanü’l-vakti ve’z-ze man dame mülkıhu muhalleden müceddeden sa’adebü bi-tevfikıllahi el-veziru müdebbiru mülkihi nasiru vasıfi’d-dehri azimü’l-asri Mevlana Mustafa Paşa Dame sa’duhu hasbeten lillahi’l-hamid ce cae tarihu min hayrin cedid.

Kitabenin Türkçesi:

Bu mübarek imareti, asrın ve zamanın meliki ve zamanın Süleymanın –ki hâkimiyeti ebedi olsun ve yenilensin- devletinden tamamlandı. Onun mülkünün müdebbiri, zamanın vasfededininin yardımcısı ve asrın ulusu, vezir efendimiz Mustafa Paşa, O’nu (Süleymanı) Hamid olan Allah’ın rızası için Allah’ın yardımıyla kutluladı ve tarihi hayr cedid’ten geldi….

Külliyede bulunan yapıların tamamı farklı dönemlerde gerçekleştirilen onarımlar ile günümüze ulaşmıştır. Bir Osmanlı dönemi menzil külliyesi olarak kurulan Kurşunlu külliyesinin aynı zamanda Mevlevilik tarikatının önemli merkezlerinden biri olduğu bilinmektedir.

Kurşunlu Külliyesi, 16. yüzyıl Osmanlı Dönemi’ne ait bir eserdir. Osmanlı Devleti vezirlerinden Çoban Mustafa Paşa tarafından 1517 yılında yapılmıştır. Topkapı Sarayı Müzesi arşivinde bulunan vakıf kaydına göre, Büyük Kervansaray hariç, Külliye içinde bulunan binaların tamamı Vezir Çoban Mustafa Paşa tarafından 1517-1525 yılları arasında inşa ettirilmiş ve muhtemelen 1525 yılında tamamlanmıştır. Kurşunlu Külliyesi’nin mimarı muhtemelen, Mimar Sinan’dan önce mimarbaşı olan, Acem Ali’dir. Gerçek adı Alaeddin Ali Bey olan Acem Ali (Acem Alisi ya da Esir Ali diye de bilinir) klasik Osmanlı mimarlığında adı bilinen ilk mimarbaşıdır (1519-1537).

Külliye; cami, şadırvan, zaviye (küçük tekke), talimhane, harem, imaret, Mevlevi şeyhlerine ait türbe ve iki kervansaraydan oluşmaktadır. Caminin kubbesi kurşunla kaplı olduğundan Kurşunlu Camii adını almıştır. Cami, kare planlı kubbeyle örtülü, beş bölümlü, son cemaat yeri bulunan ve Külliye’de kitabeye sahip tek yapıdır. Günümüzde Külliye içinde yer alan kervansarayda Sıcak Cam Üfleme Atölyesi ve Cam Sanatları Merkezi bulunmaktadır. Bu kısım Uluslararası Odunpazarı Cam Festivali ve birçok etkinliğe ev sahipliği yapmaktadır. Külliyenin mektep bölümü, 2010 yılından bu yana kütüphane olarak kullanılmaktadır. Medrese bölümünde ise (hanikâh ve Mevlevi Âsitanesi olarak da adlandırılır) günümüzde dünyada açılan ilk Lületaşı Müzesi bulunmaktadır. Ayrıca Osmanlı Dönemi'nde eğitim görenlerin konaklama amacıyla kullandıkları odalar bugün atölyeye dönüştürülmüştür.

KURŞUNLU CAMİİ

Kesme taş malzemeyle inşa edilen kare planlı ve tek kubbeli caminin kuzeyinde beş birimli son cemaat yeri vardır. Bu bölüm cami kitlesinden iki yana taşırılmış olup mukarnaslı başlıklı altı mermer sütunun taşıdığı sivri kemer üstünde pandantiflerle geçişleri sağlanan kubbelerle örtülmüştür. Kemerler, beyaz ve kırmızı renkli kemer taşlarının atlamalı olarak dizilmesiyle oluşturulmuştur. Son cemaat yerinin ortasındaki cümle kapısı hafif içe çekilmiş olup basık kemerlidir. Kapının yukarısında kitâbe yer almaktadır. Girişin hemen önündeki, sonradan yapıldığı anlaşılan kadınlar mahfili ahşaptır. 14,90 × 14,90 m. ölçülerindeki harim her yönde açılan düz atkılı, dikdörtgen, ikişer alt, bunların her birinin yukarısındaki sivri kemerli ve alçı şebekeli birer üst ve kubbe kasnağındaki dört pencereden ışık almakla birlikte loştur. Doğu ve batı duvarlarının ortasında birer dolap nişi vardır. Mekân, tromplarla geçişi sağlanmış sekizgen kasnak üzerine oturan tek kubbeyle örtülüdür. Harimde sadece kalem işi süsleme yapılmış, bunlar da son zamanlarda yenilenmiştir. Aynı anlayıştaki kalem işleri son cemaat yeri kubbe içlerinde de görülmektedir. Camideki bütün kubbeler dıştan kurşunla kaplanmış olduğundan Kurşunlu Camii diye meşhur olmuştur. Klasik ölçülere uygun minberi mermerdendir. Çokgen nişli mihrabı yağlı boya ile mermer taklidinde boyanmıştır. Mukarnas kavsaralı mihrabın köşeliklerinin yukarısında Mevlevî tarikatının birer başlığına yer verilmiştir. Caminin tek şerefeli minaresi kuzeybatı köşesinde bulunmaktadır.

Kaynak: İSLAM ANSİKLOPEDİSİ / Erol ALTINSAPAN / Abdullah DEVECİ / Ali GERENGİ
Fotoğraflar: Erol Şaşmaz

ESKİŞEHİR KURŞUNLU KÜLLİYESİ CAMİİ -ESKİŞEHİR MERKEZ Fotoğraf Galerisi

EROL ŞAŞMAZ