Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ

Ana Sayfa | Üye Kayıt | Üye Giriş | İletişim

SELİMİYE CAMİİ ve KÜLLİYESİ – EDİRNE MERKEZ

En büyük mimarların bile gördüğünde “Taş dehaya erişti, deha taş kesildi.” diye methettiği, bir şehrin ufkuna düşen en güzel siluet, Selimiye Camii; Mimar Koca Sinan’ ın 85 yaşında “Ustalık eserim…” diyerek hediye ettiği, hala Türk-İslam ve dünya mimarisi açısından bir şaheserdir.

Kanuni Sultan Süleyman’ ın oğlu Sultan II. Selim’in vakfiyesinden olan Selimiye Camii, sultanın Edirne’ye olan sevgisinin bir dış vurumu olduğu kadar, Osmanlı’nın Balkanlar’da eriştiği politik gücün de abideleşmiş halidir. Osmanlı her ne kadar Avrupa’nın ortalarına kadar fetihlerini gerçekleştirmişse de, Edirne şehri her zaman bir “Sedd-i İslam” olarak algılanmıştır.

Bu eşsiz eserin Edirne’de yapılmasını sultanın bir rüyasına bağlayanlar varsa da, bu kuvvetli bir ihtimal değildir. Bu rüyaya göre; Sultan II. Selim rüyasında Hz. Peygamberi ( S.A.V. ) görür. Kendisine Kıbrıs adasını fethedeceği müjdelenir. Buradan elde edilecek gelirle Edirne’yi bizzat işaret ederek, İslam’ı yücelten bir cami inşa ettirmesini emreder. Bu rivayet şu haliyle gerçek olamaz : Caminin inşaası 1568 yılında başlar. Oysa Kıbrıs’ ın fethi 1571 tarihinde gerçekleşecektir. Olsa olsa Kıbrıs’ın fethinden elde edilen ganimetten caminin bitirilmesi için buraya kaynak aktarılmıştır.

“Selimiye mekan, büyüklük, yükseklik,topluluk ve ışık etkisi bakımından yeryüzündeki bütün yapılardan üstündür.” der İslam Sanat Tarihçisi Prof. Ernst DIEZ.

1568 yılında yapımına başlanan caminin Kasım 1574 yılında bitirilmesi amaçlanmıştır. Cami bir kaç ay gecikince 1575 yılında ancak açılabilir. Sultan II. Selim’se bu günü göremeyecektir.

Caminin iç mekanı 1620 m2, genel yapı olarak ise 2475 m2 alanı kapsar. Selimiye’nin yayıldığı bütün külliye düşünüldüğünde 22.202 m2’lik büyüklük muazzamdır.

Yapıldığı mevkii itibariyle Mimar Sinan’ın şehir planlamacılığı konusunda dehasının da göstergesidir. Şehrin her köşesinden siluetine en derin etkiyi yaratan bu tepe, döneminde “Kavaklık” diye ismlendirilen bir mevkidir. Edirne’ nin ilk sarayı olan Cami-i Atik ve Balta Muhafızları Kışlası bu tepede kuruluydu. Camii bu alanın üzerine kurulmuştur. Buranın saray arazisi olduğu düşünülünce “Ters Lale” söylencesine kaynaklık eden, burada arazisini satmak istemeyen halktan birinin yaşadığı fikri gerçekliğini kaybetmektedir.

Onaltıgen formda, beyaz mermerden şadırvan, birbirine eş iki dikdörtgen avlunun orta yerinde yer alır. Avluya ulaşan kapıların en görkemlisi batı kapısıdır. Şadırvan bu kapının tam karşısında yer alır. Bahçede “Londra ve Doğu Çınarı” türlerine ait 3 adet anıt ağaç bulunmaktadır. Şadırvan 18 kubbeli, 16 sütun üzerine dayandırlmış revaklar ile çevrelenmiştir. Son cemaat yerinden mermer girift işlemeli şaheser gibi bir kapıdan camiye girilir.

Selimiye’nin ana kubbesi 43.28 mt. yüksekliği, 31.22 mt. çapı ve 2000 ton ağırlığındaki kütlesiyle, kubbeli yapılar içerisinde mimarlıkta bir zirve, bir şaheserdir. Bu kubbeyi 8 filayağı sütun taşımaktadır. Kubbe kasnağında 32 küçük pencere, tavandaki kalem işçiliğinin en güzel örneklerini öperek gün ışığını içe mekana doldurmaktadır. Yan duvarlarda 6′ lı sıralar halinde yerleştirilmiş çok sayıdaki pencere de, mekanın aydınlık etkisini zirveye taşır.

Selimiye’ nin “Müezzinler Mahfeli” ana kubbenin tam altında konumlandırılmıştır. Ana kapının tam karşısında, mihrabın da ardında, orta yerde konumlandırılışıyla diğer Osmanlı camilerinden ayrılır. Zira mihrabı görmeyi engelleyecek bir konumda yer alması, Osmanlı’daki mimari örneklere benzememektedir.

Müezzinler mahfeli 6×6 mt. ebatlarında, 11 mermer ayak üzerine ahşap olarak konumlandırılmıştır. Yerden yüksekliği 1.8 mt’ dir. Etrafı ceviz korkuluklarla çevrili mahfelin altında beyaz mermerden bir şadırvan bulunur. Mahfelin incelikli kalem işleri aslına uygun onarımlar geçirse de kimi yerlerde üzerinden geçen 5 asra dayanmış orjinal uygulamalar bulunur. Mahfelin tavanında ise caminin ilelebet yaşaması temennisini simgeleyen, doğu inanışlarında ve Budizm’de rastlanan simgelerin en ünlüsü “Çark-ı Felek” motifi bulunmaktadır.

Mahfelin ayaklarının kuzeybatı köşesinde yer alanında görülebilen “Ters Lale” motifi neredeyse Selimiye kadar meşhurdur. Arsayı cami yapımına vermek istemeyen, bahçesinde güzel laleler yetiştiren bir arazi sahibinin çıkardığı güçlüğü sembolize etmek için buraya nakşedildiği rivayet edilir. Bu daha önce de bahsedildiği üzere, sadece bir söylencedir. Zira kayıtlara göre burası zaten saray arazisi içinde yer almaktadır. Bir başka söylence, bu motifin kör bir usta elinden çıktığını anlatır. Allah ve lale kelimelerinde aynı harfler kullanılmaktadır. Eski Türkçe ile lale kelimesi tersten okunduğunda İslam’ ın sembolü hilal kelimesi okunmaktadır. Bir başka rivayet ise; Mimar Sinan’ın cami inşaası sırasında Edirne’ de hayatını kaybeden çok sevdiği torunu Fatma’ nın ölümünden duyduğu iç sıkıntısı üzerine, bu motifin işlendiğini aktarır bizlere. Ters lale ile birlikte caminn değişik yerlerinde 101 lale motifi kullanılmıştır.

Selimiye Minber

Caminin sol ön köşesinde “Hünkar Mahfeli” yer alır. Dört mermer sütuna oturtulmuş mahfelin göz alıcı çinileri Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Ruslar tarafından kaçırılmış ve tahrip edilmiştir. Yine mahfelin hizasında yer alan kubbedeki 1913 yılında Bulgar işgaline rastlayan döneme raslayan top mermisinin izi Atatürk’ün emriyle ibretlik bir hatıra olarak onarılmamıştır.

Kıble yönünde yer alan mihrap tamamen mermerdir. Muhteşemdir. Girintili derinlik katan mihrabı, lacivert üzerine beyaz kabartmalı İznik çinileri çevreler.

Ve minber… Hutbe okunan minber çini kaplı külaha dik merdivenlerle ulaşıncaya kadar, sağlı sollu geometrik şekillerle bezeli ve mermerden yapılmıştır. Benzerleri arasınaki ola ki en görkemli, en göz alıcı olanıdır.

Kareye yakın, enine dikdörtgen yayılan camiyi çevreleyen 4 minare yapıya büyük bir haşmet katar. 380 cm çapındaki minareler külaha kadar 70.80 mt, aleme varıncaya değin 85 mt’ ye ulaşır. Selimiye’den yüksek tek minare Delhi’deki Kutb-u Minar‘dır. Ancak onun minareleri çok daha kalın bir gövdeyle ancak taşınabilmektedir. Kuzeydoğu ve kuzeybatısındaki minareler üçer şerefelidir ve her bir şerefeye birbirini görmeyen üç ayrı merdivenle çıkılır. Bu yönüyle Edirne’deki Üç Şerefeli Camii’den etkilenilmiştir. Diğer iki minareye ise tek merdivenle ulaşılmaktadır. Üç merdivenle çıkılan minareleri, Üç Şerefeli’den daha üstün kılan ise çok daha ince ve yüksek minarelerde bunu başarabilmiş olmasıdır.

KAYNAK: TEKİRDAĞ GEZİ
FOTOĞRAFLAR: EROL ŞAŞMAZ

SELİMİYE CAMİİ ve KÜLLİYESİ – EDİRNE MERKEZ Fotoğraf Galerisi

EROL ŞAŞMAZ