Sultanların ok attıkları, atış talimi yaptıkları, birbirinden farklı aralıklarla Kağıthane deresinin düzlüklerine dağılmış, hünkar oklarının düştüğü yerleri gösteren kitabeler, mermerden ufak menzil taşları hala varlıklarını sürdürüyor.
Sadabad Cami, İstanbul'da Eyüp'te menzil taşlarının arasında, Kâğıthane deresinin kıyısındadır. Bu nedenle "Kâğıthane Cami" de denir. Sadabad Camii'nin yerinde ilk cami, Lale devrinde 1722'de Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından Çağlayan Kasrı ile birlikte yapılmıştır. Açılış töreni III. Ahmet tarafından yapılmıştır. Patrona Halil isyanı sırasında yıkılan camii, Sultan III. Selim, daha sonra da II. Mahmut döneminde iki kez onarım görmüştür. Son olarak 1862'de Sultan Abdülaziz tarafından yeniden yaptırılmıştır. Günümüzde Aziziye Camii olarak anılmasının nedeni bundandır. Camii'nin üzerinde 1863 tarihli tuğrası bulunur. Mimarı Sarkis Balyan'dır. Büyük olasılıkla kardeşi Agop Balyan'la birlikte tasarlayıp inşa etmişlerdir.
Sarkis Balyan, Hassa mimarı olarak Osmanlı İmparatorluğunun birçok mimari eserine imzasına atan mimar ailesindendir. Sarkis, Garabet Balyan'ın oğludur. Ağabeyi Nigoğos Balyan'la birlikte Paris'te eğitim görmüş, İstanbul'da ağabeyi ile birlikte çalışmıştır. Babası ve ağabeyinin ölümünden sonra kardeşi Agop Balyan ile çalışmıştır. II. Abdülhamit döneminde Sarkis Balyan'a "Sermimar-ı Devlet" unvanı verilmiştir. Bu dönemde Ermeni mimarlarla Türk mimarlar arasında sürtüşme yaşandığı Balyan ailesinin Türk mimarları Saray'dan uzak tuttuğu söylenir. Serkis Balyan 1862'de Sadabat Camii'ni, 1871'de Valide Camii'ni kardeşi Agop ile birlikte inşa etmişlerdir. Agop Balyan da Garabet Amira Balyan'ın oğlu, Sarkis'in kardeşidir. Agop kardeşi ile birlikte Paris'te Sainte Barbe Koleji'nin mimarlık bölümünde okumuştur. Babasının ölümü üzerine kardeşi Sarkis'le çalışmıştır. İki kardeşin nasıl iş bölümü yaptıkları bilinmemekle birlikte tasarım ve çizimlerin Agop Balyan tarafından yapıldığı sanılmaktadır. Balyan ailesi Batı mimarisini doğrudan kullanmayıp kendi yorumlarını da katmışlar, Batılı bazı öğeleri Osmanlı mimarisi ile harmanlamışlardır.
Simetrik bir düzenlemeye sahip olan Sadabad Camii ana mekân, hünkâr mahfili ve minareden oluşur. Kare planlı ana mekân kubbe ile diğer bölümlerin üzeri kırma çatı ile örtülüdür. Yapının iki ana bölümü çok farklı şekilde tasarlanmıştır. Sanki iki farklı kişi tarafından yapılan iki farklı yapı birbirine yapıştırılmıştır. Küçük kesme taşlardan yapılmış olan minaresi ise kuş evini andıran şerefesi ile Mecidiye Camii minaresinin tekrarı gibidir. Minareye iki kişi aynı anda birbirini görmeden çıkabilmektedir. 1939 depreminde zarar gören yapı harap olmuş ve pek çok eşyası sökülüp yağmalanmıştır. Mermer süs havuzu yok edilmiştir. 1997'de Saadabat projesi ile onarıma alınan yapı yeniden ibadete açılmıştır. Yanındaki Çağlayan kasrı yıktırılmış, yerine Yedek subay okulu yaptırılmıştır. Bu tarihi yapıdan bir çeşme ile bazı nişan taşları kalmıştır. Caminin arkasındaki dikili taş, Sultan II. Mahmut'un top atışındaki başarısının anısına dikilmiştir.
Camiyi bu günkü şekliyle yaptıran Sultan Abdülaziz, II. Mahmut'un Pertevniyal Valide Sultan'dan doğan oğludur.
CAMÄ°Ä° 2.jpg)
