Osmanlı hamam mimarisinin en nadide örnekleri arasında gösterilen Edirne’deki Sokollu Hamamı şehir merkezinde, Üç Şerefeli Cami’nin hemen karşısında bulunmaktadır. Mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde olan Edirne Sokullu Hamamı, devrin en kudretli veziriazamlarından Sokollu Mehmed Paşa tarafından Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Tezkiretü’l Bünyan, Tezkiretü’l Ebniye ve Tuhfetü’l Mimari’nde adı geçen bu abidevi yapı 1568-69 yıllarında yapılmıştır.
Edirne Sokollu Hamamı çifte hamam plan düzenine sahip, mimari detayları açısından çok özel bir yapıdır. Bahçe büyüklüğü ile ana mekanın kapladığı alan bakımından Türkiye’deki en büyük hamam olma ünvanını elinde tutan Edirne Sokollu Hamamı, tek kubbeyle örtülü oluşuyla da diğerlerinden ayrılmıştır.
Kadınlar ve erkekler bölümünün girşi ayrı yerlerdendir. Erkekler soyunmalığına girişin cephesinde bir revak bulunur. Bu yönüyle Sultanahmet’teki Haseki Hüreem Sultan Hamamı ile benzerlik gösterir. Hamamın doğu yönündeki sivri kemerli sütunlu görkemli bir girişle erkekler bölümünden soğukluk bölümüne girilmektedir. Bu bölümün çift kanatlı giriş kapısının üzerindeki yay kemerin içerisinde biri ters diğeri düz olmak üzere renkli taşlardan palmet motifleri yerleştirilmiştir. Ancak daha önce burada var olan kitabe günümüze gelememiştir.
Soğukluk bölümünü tromplu merkezi bir kubbe örtmekte olup buradaki kubbe yanlardaki tonozlarla desteklenmiştir. Hamamın duvarları iki dizi tuğla ve bir dizi de kesme taş ile örülmüştür. Aynı zamanda dış duvarlar dar silmelerle sona erdirilmiştir.
Kadınlar ve erkekler kısmının soyunmalıklarının üzerleri, sekizgen aydınlık fenerli, on iki kasnaklı birer kubbe ile örtülmüştür. Kadınlar bölümünün soyunmalığı diğerine göre daha küçük ve sadedir. Buradaki kare mekanın üzeri pandantifli kubbe ile örtülmüş, içten kubbe eteği palmet motifleri ve kalem işleri ile bezenmiştir. Hamamın her iki bölümünün halvet kısımları yüksek kasnaklı pandantifli kubbelerle örtülmüştür. Ayrıca halvette özel yıkanma hücreleri bulunmaktadır.
Sokollu Hamamı’nın ev sahipliği yaptığı günümüze taşınmış bir evlenme geleneği, hamamın kadınlar bölümünün mimarisinde de kendini ele verir. Kadınlar bölümünde yer alan kurnalardan büyük olanı “Kaynana kurnası”, küçük ve daha incelikli zarif olanı “Gelin kurnası” olarak anılır ve evlilik öncesi gelin için düzenlenen “Gelin hamamı” geleneği Edirne’nin bu zamana meydan okuyan tarihi hamamında gerçekleştirilir.
II. Dünya Savaşı sonrası bir dönem işlevinden uzaklaşarak ot deposu yapılmış bu görkemli hamam, 1960 yılındaki imar çalışmaları sırasında da zarar görmüştür. Yapılan yanlış fark edilse de, hahamın bitişiğindeki Taşhan’ın bir bölümü ile Sokollu Hamamı’nın dışa bakan yüzeyinde yer alan ve esnaf için hizmet veren dükkan yapıları maalesef ki kurtarılamamıştır.
KAYNAK: TRAKYA GEZİ
FOTOĞRAFLAR : EROL ŞAŞMAZ
SOKOLLU MEHMED PAŞA HAMAMI –EDİRNE MERKEZ Fotoğraf Galerisi